تجارت الکترونیک و کرونا
علیرضا پرندوش*
*دکتری مدیریت کسب و کار (DBA) – کارشناس ارشد تجارت الکترونیک
بیش از یک سال است که جهان درگیر بحرانی به نام بحران کرونا است، بیماری ویروسی که تنها یک بیماری نبود و تبعات مختلفی را با خود به همراه داشت. متأسفانه بسیاری عزیزان خود را از دست دادند و بسیاری نیز درگیر این بیماری شده و با این بیماری دست‌وپنجه نرم کردند.
تبعات اجتماعی و اقتصادی این بیماری نیز در کنار سایر آثار زیان‌بار آن باعث شد بسیاری حتی شاید به این بیماری مبتلا نشده باشند اما درگیر آن شده و کسب‌وکار خود را ازدست‌داده یا در آستانه نابودی ببینند.
اقتصاد کشورهای جهان ضررهای هنگفتی را متحمل شدند و رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی آنها به‌شدت کاهش یافت و در مواردی نیز وارد رکود اقتصادی شدند. در این میان تجارت الکترونیک به عنوان جایگزینی برای ارائه خدمات معمول روزمره انسان‌ها برجسته شد. با اعلام سازمان جهانی بهداشت مبنی بر پایین بودن احتمال انتقال آلودگی از طریق بسته‌های ارسالی سفارشات آنلاین، خرده‌فروشی آنلاین به رشد بی‌سابقه رسید. با بسته شدن مراکز تفریحی، سینماها، تئاترها و مراکز گردشگری، تلویزیون‌های اینترنتی، شبکه‌های اجتماعی، تماس‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی به جایگزین‌های اصلی سرگرمی و تفریح مردم تبدیل شدند. بسترهای آموزش و کنفرانس‌های آنلاین، خدمات آموزشی را در جهان بر عهده گرفتند و حوزه تجارت الکترونیک با رشد بالایی همراه گردید. دورکاری باعث ادامه فعالیت در بسیاری از شرکت‌ها، خبرگزاری‌ها و مراکز آموزشی شد. شرکت‌ها با نوآوری در فعالیت‌ها و فرایندهایشان و دولت‌ها نیز با اعمال سیاست‌های مالی و حقوقی از بسترهای تجارت الکترونیک حمایت کردند و گسترش استفاده از صنعت تجارت الکترونیکی را یاری کردند. با تغییر عادات روزمره مردم در مناسبات اجتماعی و رفتارهای اقتصادی و همچنین گسترش عرصه دیجیتالی شدن و تجارت الکترونیک می‌توان انتظار داشت که معادلات و بسترهای اقتصادی ایمن و پایدارتری پس از کرونا در جهان به وجود خواهد آمد. [۱]
بر کسی پوشیده نیست که شیوع بیماری کرونا در ماه‌های اخیر شتاب زیادی به رشد کسب‌وکارهای مجازی بخشیده و باعث ایجاد تفاوت بسیار زیادی در شیوه کسب‌وکارها شد.
کووید ۱۹ کاری کرد که شاید سال‌ها مجموعه‌های مختلف در مورد آن تبلیغ می‌کردند ولی نتوانستند به آنچه که شیوع یک بیماری انجام داد یعنی استفاده از ظرفیت‌های مختلف فناوری اطلاعات در حوزه‌های مختلف برسند. استفاده از فضای الکترونیک و فناوری اطلاعات نه فقط در بحث تجارت الکترونیک بلکه در بسیاری از حوزه‌ها قوت گرفت. از آنجایی که موضوع اقتصادی همواره حرف اول را می‌زند تجارت الکترونیک یکی از موضوعاتی بود که به‌سرعت رشد کرد.
بنگاه‌های اقتصادی برای حفظ سازمان و مشتریان خود به آن گرویدند. حتی کسب‌وکارهای سنتی هم از فناوری استفاده کردند و شاهد تأثیرات مثبت آن در کسب‌وکار بودند، درصورتی‌که اگر از این فناوری استفاده نمی‌کردند ممکن بود از بین بروند. البته ماهیت مشاغل هم در رشد آنها در فضای کسب‌وکار اینترنتی اهمیت دارد و برخی مشاغل اصولاً نمی‌توانند به‌طور کامل در بستر اینترنت ارائه شود. [۲]
در همین چند ماه اخیر برخی از شرکت‌های تجارت الکترونیک همچون آمازون، دیجی کالا و … طی چند ماه به‌اندازه چندین سال فروش داشته و درحالی‌که پیش‌ازاین به دلیل مشکلات تعدیل نیرو داشتند، اقدام به استخدام هزاران نیروی جدید کردند.
چگونه کسب‌وکار سنتی خود را آنلاین کنیم؟ [۳]
مزایای تجارت الکترونیک و آنلاین شدن کسب و کارها به‌خصوص در این برهه زمانی بر کسی پوشیده نیست اما سؤالی که شاید می‌بایست به آن پاسخ داد این است که چگونه کسب‌وکار سنتی خود را آنلاین کنیم؟
در ابتدا بهتر است تعریفی از کسب‌وکارهای سنتی داشته باشیم. کسب‌وکار سنتی آن دسته کسب‌وکارهایی هستند که امروزه در مقابل کسب‌وکارهای اینترنتی ایستاده‌اند. یعنی هر فروشگاه و مغازه‌ای در سطح شهر، یک کسب‌وکار سنتی است. بسیاری از اقلام موجود در فروشگاه‌های سطح شهر به‌صورت آنلاین، در فروشگاه‌های اینترنتی بزرگ، به فروش می‌رسند. وقتی یک محصول به‌آسانی و با همان قیمت (و حتی با وجود تخفیف‌های دروه‌ای، ارزان‌تر) در یک فروشگاه اینترنتی به‌فروش می‌رسد، چرا افراد شهر باید خود را به‌زحمت انداخته و برای خرید آن ساعت‌ها وقت خود را بگذرانند. از همین رو پیش‌بینی می‌شود که کسب‌وکارهای سنتی برای بقا خود نیاز به تغییر و ارائه خدمات به‌صورت آنلاین دارند اما چگونه این فرآیند باید صورت گیرد؟
قدم اول) بررسی شرایط کسب‌وکار برای آنلاین شدن
در اولین مرحله باید شرایط کاری خودتان را بسنجید. آیا کسب‌وکار سنتی شما پتانسیل آنلاین شدن را دارد یا خیر. برای مثال یک سری شغل‌ها نمونه آنلاین موفقی در هیچ کجای دنیا ندارند. مثلاً تعمیرگاه خودرو و فروشنده لوازم فنی خودرو نمی‌توانند کسب‌وکار خود را آنلاین کنند. زیرا وقتی کسی ماشینش مشکل پیدا می‌کند، احتمال اینکه دقیقاً بداند مشکل از چیست، کم است و حتی اگر آن شخص بداند که مشکل ماشینش از کجاست باز شاید نصب و تعمیر آن قطعه سخت باشد و حتی اگر بازهم همه این موارد را بداند، شاید وقت نداشته باشد که شما قطعه موردنظرش را به‌صورت اینترنتی با پست، در طی ۲ تا ۳ روز برایش ارسال کنید. اکثر افراد در این موارد به تعمیرگاه‌ها مراجعه و همان موقع لوازم مربوط به خودرو را خریداری می‌کنند. یک سری موارد تعمیراتی ازاین‌دست که سرعت در آن نقش مهمی دارد، با توجه به زیرساخت‌های حمل‌ونقل، امروزه کارساز نیست و نمونه آنلاین آنها جواب نخواهد. برعکس این مورد اگر شما صاحب فروشگاهی هستید که لوازم عمومی مانند، کتاب، لوازم‌تحریر، پوشاک، لوازم کامپیوتر، موبایل و… می‌فروشید، به‌راحتی می‌توانید باراه‌اندازی فروشگاه اینترنتی محصولات خود را آنلاین به‌دست مشتری برسانید.
قدم دوم) مشخص کردن نوع ارائه خدمات در اینترنت
در دومین مرحله باید ببینید که خدمات شما به چه شکل است. آیا می‌خواهید محصولی را به‌صورت مستقیم عرضه کنید و یا قصد ارائه خدمات به‌صورت آنلاین را دارید. برای مثال فروشندگان شهری که یک جنس را به‌صورت مستقیم به مشتری می‌فروشند، می‌توانند به‌آسانی با راه‌اندازی یک فروشگاه اینترنتی، کالاهای خود را در سایت قرار دهند. اما گونه‌ای دیگر از خدمات وجود دارد که به‌صورت مستقیم کالا به‌دست مشتری نمی‌دهند بلکه خدماتی را به آنها ارائه می‌دهند. برای مثال نمایندگی‌های سیم‌کارت و اینترنت از این دسته خدمات هستند. دسته دوم در یک وبسایت اینترنتی نیاز به امکان ثبت سفارش دارند و برای این مورد هم ابزار و افزونه‌های بسیاری تعریف‌شده است. همچنین این دسته می‌توانند سفارش گیری خود را به یک اپلیکیشن موبایل نیز انتقال دهند و از آن طریق هم عمل کنند. برای مثال اگر می‌خواهید تنها به شهر خود سرویس دهید، یک گل‌فروشی هم می‌تواند محصولات خودش را در سایت و اپلیکیشن قرار دهد و به سریع به افراد متقاضی در شهر برساند.
قدم سوم) بررسی راه‌های آنلاین کردن کسب‌وکار
شما برای آنلاین کردن کسب‌وکار سنتی خود نیاز به یک بستر تحت وب دارد. امن‌ترین، توصیه‌شده‌ترین و با اعتبارترین روش، داشتن و راه‌اندازی یک وبسایت اینترنتی است. وب‌سایت‌های اینترنتی امروزه در ایران هم به رسمیت شناخته می‌شوند و توسط سازمان‌های دولتی و نیمه‌دولتی به آنها نشان و اعتباراتی داده می‌شود. به همین منظور بهترین راه این است که کسب‌وکار خود را بر بستر یک وبسایت اینترنتی کنید. همچنین شما با داشتن یک وبسایت به‌راحتی می‌توانید آن را به‌صورت یک اپلیکیشن موبایل هم درآورید و حتی اگر به‌فکر اپلیکیشن هستید، وبسایت کار اپلیکیشن شما را نیز در ثبت سفارش و پرداخت راحت‌تر می‌کند. در مقاله دانش و ابزار کسب‌وکار اینترنتی به بررسی اینکه برای شروع کار نیاز به چه اطلاعاتی دارید، پرداخته‌شده است. اما به‌صورت خلاصه باید گفت که برای شروع توصیه می‌شود از سیستم‌های مدیریت محتوا رایگان مانند وردپرس استفاده کنید.
قدم چهارم) اجرا و توسعه کسب‌وکار اینترنتی
وقتی سه مرحله قبل را بر روی کاغذ مشخص کردید و کاملاً آماده راه‌اندازی و اجرا کسب‌وکار اینترنتی خود شدید، باید همان‌طور که در مقاله دانش و ابزار کسب‌وکار اینترنتی، مطرح شد، باید ابتدا دامنه برای خود ثبت کنید، سپس یک‌هاست از سرویس‌های هاستینگ خریداری کنید و بعد سیستم مدیریت محتوا وردپرس را روی آن نصب کنید. با انجام این اعمال به آسانی می‌توانید سایت خود را در کمتر از یک روز بالا بیاورید.
در مقاله بعدی نحوه پیاده سازی کامل یک وبسایت فروشگاهی را به طول کامل بیان خواهم کرد.
منابع:
[۱] حسین زاده، هدایت؛ رمضان زاده، الیاس؛ جمهور بخشایش، خدیجه. (۱۳۹۹). مروری بر تأثیرات پاندمی کویید- ۱۹ بر تجارت الکترونیک در جهان. تهران:سومین کنفرانس مدیریت اقتصاد و حسابداری.
[۲] نقره‌کار، کیوان. (۱۳۹۹). مصاحبه با بازار
[۳] توکلی، رضا. (۱۳۹۷). فوربو